نکته های پیوند گیاهان

تعریف پیوند: پیوند در لغت بدین معنی است که طی آن قسمتی از یک گیاه را روی گیاه دیگر طوری قرار می دهند که آن دو پس از مدتی با یکدیگر جوش خورده و گیاه واحدی را تشکیل می دهند.

از نظر باغبانی، قسمتی را که بخش های هوایی یک گیاه پیوند شده را به وجود می آورد، پیوندک یا فرازیست و بخش دیگر که رشد گیاه را شامل می شود، پایه یا فروزیست می نامند. بدون تردید هر چقدر این دو قسمت از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاهشناسی دارای خویشاوندی نزدیکتری باشند، به همان نسبت جوش خوردن بافت ها در پیوندگاه آسان تر و پایداری پیوند مطمئن تر است.

زمان مناسب برای پیوند درختان

معمولا از اواخر خرداد تا اواخر تابستان زمان مناسب برای انجام پیوندهای جوانه (کوپیوندها) است. اما پیوندهای چوبی را باید در اواخر زمستان تا دیر وقت یعنی همزمان با آغاز رشد گیاه اجرا کرد.

فواید پیوند

پیوند زدن در درختان عملی است که سبب می شود درخت میوه ای به درخت دیگری تبدیل شود. اما این کار شرایط و محدودیت هایی دارد که به آن می پردازیم. پیوند زنی جهت مرغوب کردن درخت میوه ای نامرغوب صورت می گیرد. امامرغوب بودن یا نبودن میوه هم تعاریف خودش را دارد.

اینجا هم موضوع نسبیت مطرح است. مرغوب بودن از چه زاویه ای و برای چه کاری؟

برای روشن شدن موضوع انواع مرغوبیت ها را می توان به شرح زیر برشمرد:

 بار زیاد درخت: یعنی درختی که میوه بیشتری در سال بدهد.

درشتی یا زیبایی محصول: اینجا مجلسی بودن میوه مطرح است. گاهیی درشتی محصول می تواند نشان از کیفیت بهتر هم باشد.

دوام و ماندگاری بیشتر میوه: اینجا هدف سالم ماندن میوه از زمان برداشت، حمل تا مصرف و همچنین دوام بیشتر در طول دوره نگهداری مطرح است.

کیفیت بهتر محصول: که می تواند به مشخصات جزئی تری مثل طعم (شیرینی و ترشی و آبدار بودن و …) یا پوست مناسب (از نظر ضخامت یا قابلیت کنده شده پوست و …) یا وجود و عدم وجود هسته و درشتی آن و عوامل دیگر دسته بندی  شود.

زمان رسیدن میوه: بسیار مهم است که میوه درخت چه زمانی می رسد یا چه زمانی امکان برداشت محصول وجود دارد. مثلا گیلاس نوبرانه بسیار گرانتر از زمانی است که محصول گیلاس فراوان است یا برعکس میوه هایی که آخر فصل به دست می آیند گرانترند.

ازدیاد: در گیاهانی که نمی توان آنها را با قلمه و یا پاجوش ازدیاد نمود، برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیک گیاه مادری از روش پیوند استفاده می شود. به عبارتی دیگر پیوند زدن تغییری در خواص ظاهری و داخلی پیوندک ایجاد نمی  نماید.

جوان سازی: در درختان کهن که به دلایلی قسمت هوایی از بین رفته و یا فرسوده شده باشد، اما ریشه قوی و فعال باشد، می توان با اعمال پیوند اقدام به جوان سازی درخت نمود. این عمل نسبت به نوع درخت تا حداکثر ۵ مرتبه قابل  انجام است.

تقویت درختان ضعیف: درختانی که دارای ریشه ضعیف بوده و یا طبیعتا قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمی باشند، می توان با پیوند نمودن شاخه ای ریشه دار به تنه آن، کمبود شیره خام را جبران نموده و قسمت هوایی درخت را تقویت کرد.

ترمیم: اغلب اتفاق می افتد که در فصل زمستان جانوران جونده مانند خرگوش چوست درختان را می جوند و باعث صدمه به تنه درخت و خشک شدن قسمت هوایی آن می شوند. از این رو به منظور نجات درخت لازم است دو سر شاخه جوان را در بالا و زیر خم حاصله از دندان جانور پیوند زده شود.

پس از دو یا سه سال شاخه های جوان پیوند شده تقویت شده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به درخت، وزن قسمت هوایی آن را نیزتحمل نموده و تاج درخت استوار می ماند.

تقویت و سازگاری با محیط: هرگاه درختی در شرایط محیطی معینی قادر به تامین مواد غذایی خود نباشد، در این حالت از تکنیک پیوند بهره گرفته و پیوندکی از درخت مربوطه تهیه کرده و آن را روی پایه دیگری که تجانس با درخت مورد بحث دارد، پیوند می زنند.

تعدیل کننده رشد: در درختانی که ریشه ضعیف دارند و یا بالعکس دارای ریشه قوی بوده و رشد بالایی دارند، با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه های مناسب، قدرت و یا ضعف قسمت هوایی را تعدیل می بخشند.

مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به که دارای ریشه سطحی بوده و طبیعت کوتاه و درختچه ای دارد. این عمل پیوند  رشد درخت گلابی را کاهش داده و آن را پاکوتاه می کند و در مقابل موجب تولید میوه های گلابی شیرین و مرغوبتری می شود.

بهبود گرده افشانی: در باغات قدیمی درختان دو پایه مانند درخت پسته که گل نر و ماده جدا از هم بر روی دو پایه مجزا قرار دارند، تنها یکی از دو پایه یعنی درختان ماده کاشته شده است و یا نسبت پایه های ماده به نر بسیار بالا بوده و این امر گرده افشانی و میوه بستن را با مشکل مواجه می سازد.

از این رو برای  رفع  این مشکل و اصلاح باغات قدیمی می توان از تکنیک پیوند استفاده نمود. بدین طریق که روی تعدادی از درختان ماده که به فاصله منظمی از یکدیگر قرار دارند، یک پیوندک از درخت نر را روی هر کدام از پایه ها پیوند می زنند تا هر سال مقدار کافی دانه گرده برای بارور کردن گل های ماده موجو  باشد و بهره برداری از باغ هر سال منظم و مرتب گردد.

زود باردهی: معمولا گیاهانی که از طریق بذر و یا روش های ازدیاد غیر جنسی به جز پیوند به وجود می آیند، پس از رسیدن به بلوغ که حدود ۶ الی ۷ سال به طول می انجامد، شروع به گلدهی و میوه دهی می نمایند.

در صورتی که اگر همین درختان بوسیله پیوند تکثیر شودند، مدت زمان کوتاهی را برای رسیدن به مرحله باردهی طی می کنند. بنابراین یکی از فواید پیوند تسریع در بهره برداری از درختان میوه می باشد.

۱۰ روش جلوگیری از رشد پاجوش: برخی از درختان پاجوش های فراوان تولید می نمایند که موجب تضعیف درخت می گردد و از طرفی حذف این پاجوش ها نیز دشوار و مستلزم مراقبت های دائمی و صرف هزینه زیاد می باشد. برای رفع این مشکل، اغلب این درختان را روی پایه هایی که پاجوش نمی دهند پیوند می  زنند.